Η πόλη
Η Ελασσόνα είναι χτισμένη στο βόρειο άκρο της κοιλάδας του ποταμού Τιταρήσιου και ενωμένη με τη μοίρα και το δέος του Ολύμπου. Έχει ιστορική ύπαρξη χιλιάδων χρόνων, τουλάχιστον από την νεολιθική εποχή σύμφωνα με αναφορές. Ο αρχαίος οικισμός καταλάμβανε πιθανότατα τον χώρο του σημερινού συνοικισμού Βαροσίου, ενώ στο λόφο και πάνω στα ερείπια όπου βρίσκεται σήμερα η Μονή Ολυμπιώτισσας υπήρχε η ακρόπολη της πόλης. Πλήθος ευρημάτων (αναθηματικές στήλες, απελευθερωτικές επιγραφές, τάφοι με κτερίσματα κ.ά.) αποδεικνύουν ότι υπήρξε μια ακμάζουσα πόλη στην αρχαιότητα σε κοινωνικό, πολιτιστικό και οικονομικό επίπεδο.
Αρχαϊκά και κλασικά χρόνια
Σύμφωνα με αναφορές, στην Αργοναυτική Εκστρατεία πήραν μέρος ο μάντης Μόψος, γιος του Αμπύκου και της Αρηγονίδος και ο πηδαλιούχος της Αργούς Άζωρος, από τον οποίο πήρε το όνομά του η αρχαία πόλη Άζωρος (σημερινή Βουβάλα).
Ο Όμηρος (Ιλιάδα, Ραψωδία Β’, στίχοι 748 επ) αναφέρεται στην “Λευκή Ολοοσσών“, και τον αρχηγό της Πολυποίτη, καθώς και σε ολόκληρη την Περραιβία, η οποία συμμετείχε στον Τρωικό πόλεμο με 62 πολεμικά πλοία (Σημείωση: τα πλοία του αρχηγού της εκστρατείας Αγαμέμνονα ήταν 100). Στον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 π.Χ.) οι Περραιβοί πολεμούν στο πλευρό των Αθηναίων.
Ελληνιστικά χρόνια
Αργότερα η περιοχή παραχωρείται στον Μακεδόνα βασιλιά Αρχέλαο και το 352 π.Χ. η Περραιβία αποσπάται από το Κοινό των Θεσσαλών για να προσαρτηθεί στο μακεδονικό κράτος, υπό τον Φίλιππο Β’ και βοηθούν με το αξιόμαχο ιππικό τους την πραγμάτωση της ιδέας για Πανελλήνια ενότητα. Συνεχίζουν την βοήθεια τους και στην εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου, μετά τον θάνατο του οποίου απομακρύνονται από την επιρροή των Μακεδόνων.
Ρωμαϊκά χρόνια
Το 196 π.Χ. οι Ρωμαίοι προσφέρουν αυτονομία στην περιοχή και δημιουργούν το Κοινό των Περραιβών, το οποίο λίγο μετά, ενώθηκε με το Κοινό των Θεσσαλών. Η Περραιβία εκτός από την αυτονομία της χάνει και το όνομά της το 27 π.Χ., όταν ο Αύγουστος την καθιστά θεσσαλική επαρχία. Μετά από σχεδόν 1700 χρόνια ξαναφέρνει το όνομα στην επιφάνεια ο Χρυσάφης Χατζή Βασίλης, όταν μετονομάζεται σε Χριστόφορο Περραιβό.
Βυζαντινά χρόνια
Η Ελασσόνα της βυζαντινής περιόδου χτίστηκε πάνω στην αρχαία πόλη Ολοοσσών, η οποία ήταν η πρωτεύουσα της Περραιβίας. Το Δομένικο υπήρξε σημαντική πόλη και αποτέλεσε και έδρα της Επισκοπής Δομενίκου, που υπαγόταν στη Μητρόπολη Λάρισας και αναφέρεται από τα μέσα του 9ου αιώνα. Άλλες σημαντικές πόλεις υπήρξαν η Άζωρος και το Πύθιο, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα.
Στο συνοικισμό Βαρούσι βρέθηκε ψηφιδωτό δάπεδο από μεγάλη παλαιοχριστιανική εκκλησία του Αγ. Ανδρέα του 4ου αι. μ.Χ. Η βυζαντινή πόλη οχυρώθηκε με τείχη, σύμφωνα με τον Προκόπιο, και μάλιστα ο Ιουστινιανός τη θεωρούσε πόλη “κλειδί”.
Όσον αφορά το όνομα “Ελασσών“, για πρώτη φορά αναφέρεται από τον αρχιεπίσκοπο Ευστάθιο Θεσσαλονίκης (1115-1195).